Σε αυτό το άρθρο θα μοιραστώ μαζί σου πρακτικές τεχνικές και ασκήσεις, για να κατανοήσεις και να ερμηνεύσεις τις αιτίες του άγχους σου.

Σημαντικό: Αν το άγχος, σε βαραίνουν και δυσκολεύεσαι να το διαχειριστείς, θυμήσου πως αυτό το άρθρο δεν αντικαθιστά την επαγγελματική ψυχολογική βοήθεια. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να σε καθοδηγήσει πολύ πιο αποτελεσματικά!

Μια συνηθισμένη μέρα στη ζωή έχει τις δικές της απαιτήσεις και… τσιτωμένες στιγμές. Οδηγώντας προς τη δουλειά, μπορεί να κολλήσεις στην κίνηση, να βρεθείς σε μια μικρή διαμάχη, να ανοίξεις έναν λογαριασμό και να χρειαστείς υπογλώσσιο, να ανακαλύψεις ότι τα παιδιά έχουν μετατρέψει το σπίτι σε ζούγκλα ή να ακούσεις κάποιον να σε κρίνει λες και είναι κριτής σε talent show.

Κι όμως, όσο κι αν αυτά δεν είναι αληθινές απειλές (κανείς δε σε κυνηγά με ρόπαλο τουλάχιστον), το νευρικό σου σύστημα δεν ξεχωρίζει τη διαφορά ανάμεσα σε έναν πραγματικό κίνδυνο για το σώμα σου και μια ψυχική-συναισθηματική απειλή για το εγώ σου. Με άλλα λόγια, το άγχος δεν ρωτάει απλά πατάει το κουμπί του συναγερμού.

Έτσι, αν κάποιος σε επικρίνει, το μυαλό σου το παίρνει πιο σοβαρά απ’ όσο θα έπρεπε και αντιδρά λες και κινδυνεύεις πραγματικά. Ενεργοποιεί το στρες, γεμίζει το σώμα σου με αδρεναλίνη και κορτιζόλη, έτοιμο για μάχη ή φυγή λες και μόλις σε προκάλεσαν σε μονομαχία στη μέση της ημέρας!

Το αστείο; Αυτές οι ίδιες χημικές ουσίες παράγονται και αν δεχτείς μια σωματική επίθεση. Δηλαδή, είτε κάποιος σου ρίξει μια αγενή κουβέντα είτε σου πετάξει ένα παπούτσι, το σώμα σου αντιδρά με τον ίδιο συναγερμό.

Ο Dr. Hans Selye, ο «πατέρας» της σύγχρονης έρευνας για το άγχος, το έθεσε ωραία με μια απλή φράση: «Δεν είναι το γεγονός, αλλά η δική σου ερμηνεία που προκαλεί τη συναισθηματική σου αντίδραση.»

Με άλλα λόγια, το άγχος δεν έρχεται από αυτό που συμβαίνει, αλλά από τον τρόπο που το βλέπεις. Και εδώ είναι που μπορούμε να δουλέψουμε μαζί, ώστε να το δεις αλλιώς!

Γι’ αυτό, δεν χρειάζεται να αλλάξεις τον κόσμο, να παρατήσεις τη δουλειά σου, να μετακομίσεις σε ερημονήσι ή να κερδίσεις το λαχείο για να αρχίσεις να ελέγχεις το άγχος σου. Το μυστικό είναι αλλού: καθώς αλλάζεις τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι ένα γεγονός, αλλάζει και ο τρόπος που το σώμα σου αντιδρά σε αυτό.

Η ένταση του στρες θα μειώνεται φυσικά, η διάρκειά του θα μικραίνει, και σιγά-σιγά θα αρχίσεις να βλέπεις τα πράγματα αλλιώς. Θα ερμηνεύεις τις εμπειρίες σου με περισσότερη ψυχραιμία και θα ανταποκρίνεσαι στις καταστάσεις της ζωής σου με τρόπο που σε εξυπηρετεί, όχι που σε εξαντλεί.

Και πίστεψέ με, αυτό κάνει τεράστια διαφορά!

Στη συνέχεια, θα μπορείς να αλλάξεις ό,τι πραγματικά χρειάζεται αλλαγή από μέσα προς τα έξω. Θα αντιμετωπίζεις τις καταστάσεις με μια αίσθηση ήρεμης εγρήγορσης, χωρίς να κουβαλάς το βάρος του άγχους σαν υπερμεγέθη σακίδιο στην πλάτη σου.

Όπως έχουμε ήδη πει, η αντίδραση «μάχη ή φυγή» ήταν κάποτε ζήτημα ζωής και θανάτου. Οι πρόγονοί μας τη χρησιμοποιούσαν για να αποκτήσουν μια ξαφνική δόση ενέργειας, ώστε είτε να πολεμήσουν ένα άγριο ζώο είτε να το βάλουν στα πόδια πριν γίνουν το μεσημεριανό του.

Στη σημερινή εποχή, όμως, το μόνο άγριο που συναντάμε συνήθως είναι τα deadlines, οι ειδοποιήσεις στο κινητό και η ουρά στο ταμείο. Και παρότι αυτές οι καταστάσεις δεν αποτελούν θανάσιμες απειλές, το σώμα μας εξακολουθεί να πατάει το κουμπί του συναγερμού λες και πρόκειται να μας κυνηγήσει τίγρη.

Αν κάνεις μια παύση και σκεφτείς κάτι που σε έχει αγχώσει, οι πιθανότητες είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος πραγματικός σωματικός κίνδυνος. Δεν σε κυνηγάει τίποτα, δεν πέφτει κανένας κομήτης πάνω σου, απλά νιώθεις δυσφορία ή αβεβαιότητα.

Κι όμως, το σώμα σου συμπεριφέρεται σαν να πρέπει να δραπετεύσεις από μια ταινία δράσης. Μπαίνει σε κατάσταση συναγερμού, προετοιμάζεται για μια επείγουσα κατάσταση… η οποία, στην πραγματικότητα, σχεδόν ποτέ δεν συμβαίνει.

Ο Μαρκ Τουέιν το είχε πει τέλεια: «Έχω ζήσει τρομερές εμπειρίες στη ζωή μου… και μερικές από αυτές συνέβησαν στην πραγματικότητα.»

Με άλλα λόγια, το μυαλό μας έχει ταλέντο στο να φτιάχνει σενάρια που μας αγχώνουν χωρίς λόγο. Αλλά ευτυχώς, μπορούμε να το μάθουμε να κάνει και το αντίθετο!

Πολλοί άνθρωποι είναι εξπέρ στο να ανταποκρίνονται στη δύναμη της αρνητικής σκέψης και μάλιστα, χωρίς καν να το καταλαβαίνουν. Το ενδιαφέρον είναι ότι το ανθρώπινο νευρικό σύστημα δεν ξεχωρίζει ένα πραγματικό γεγονός από ένα φανταστικό σενάριο που παίζει στο μυαλό σου σαν ταινία δράσης.

Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα κι αν απλώς φαντάζεσαι πως θα εκτεθείς, θα κάνεις λάθος ή θα δεχτείς κριτική, το σώμα σου αντιδρά σαν να συμβαίνει στ’ αλήθεια. Απελευθερώνει αδρεναλίνη, κορτιζόλη και ό,τι άλλο θα χρειαζόταν αν ήσουν όντως σε κίνδυνο.

Και εδώ είναι το πρόβλημα: αυτές οι χημικές ουσίες είναι φτιαγμένες για να καίγονται μέσω της δράσης, το τρέξιμο, της μάχης, της φυσικής δραστηριότητα. Αλλά τι γίνεται όταν το άγχος σου δεν προέρχεται από κάτι πραγματικό, αλλά από το μυαλό σου;

Απλό. Το σώμα σου δεν ξέρει τι να τις κάνει. Δεν μπορείς ούτε να πολεμήσεις ούτε να το βάλεις στα πόδια από μια… σκέψη. Οπότε, οι ορμόνες του στρες μένουν μέσα σου, δημιουργώντας όλο αυτό το γνώριμο αίσθημα υπερέντασης και κόπωσης.

Καταλαβαίνεις τώρα γιατί νιώθεις έτσι;

Με τον καιρό, η συσσώρευση όλων αυτών των χημικών ουσιών στο σύστημά μας γίνεται τοξική. Και όσο συσσωρεύεται, τόσο πιο πιθανό είναι να οδηγήσει σε προβλήματα από χρόνια κόπωση και αϋπνία μέχρι διάφορες ασθένειες.

Τι συμπεραίνουμε από αυτό; Ότι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία μας στη σύγχρονη ζωή είναι το ίδιο μας το μυαλό. Ουσιαστικά, δεχόμαστε «επιθέσεις» από το δικό μας αμυντικό σύστημα, δηλαδή από την ίδια την αντίδραση του σώματός μας στο στρες.

Η καλή είδηση; Υπάρχει λύση. Και μάλιστα, είναι απλή.

Καθώς μαθαίνεις να ελέγχεις το άγχος σου και να ενεργοποιείς τα φυσικά επίπεδα χαλάρωσης του σώματός σου, η υγεία και η ευεξία σου θα αρχίσουν να βελτιώνονται σχεδόν αμέσως.

Οπότε, πάμε να δοκιμάσουμε μια πρακτική τεχνική που θα μας βοηθήσει να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις καταστάσεις.

Γιατί το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάσαι είναι αυτό: Δεν είναι το γεγονός που προκαλεί το άγχος είναι ο τρόπος που το ερμηνεύουμε. Και η αντίληψή μας είναι κάτι που μπορούμε να αλλάξουμε.

Όλοι έχουμε έναν εσωτερικό διάλογο αυτή τη φωνή που μιλάει μέσα στο κεφάλι μας. Ναι, αυτή που ακούς και τώρα καθώς διαβάζεις αυτό το κείμενο!

Φαίνεται σαν να έρχεται από το μπροστινό μέρος του κεφαλιού σου, αλλά στην πραγματικότητα πηγάζει από πιο βαθιά. Και είναι σημαντικό να της δώσουμε λίγη προσοχή, γιατί… ήρθε η ώρα να κάνουμε κάποιες αλλαγές!

Έχω προσέξει ότι πολλοί άνθρωποι είναι απίστευτα σκληροί με τον εαυτό τους. Για παράδειγμα, κοιτάζονται στον καθρέφτη και το πρώτο πράγμα που λένε είναι κάτι αρνητικό:

«Χοντρό πρόσωπο.»

«Στραβή μύτη.»

«Μεγάλα αυτιά.»

Μετά ξεκινούν τη μέρα τους με κακή διάθεση, λες και τους έκανε επίθεση… ο ίδιος τους ο εαυτός.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Όταν κάνουν ένα λάθος, μπορεί να πουν:

«Άχρηστε.»

«Ηλίθια.»

«Τι βλάκας που είμαι.»

Και το χειρότερο; Αυτές οι σκέψεις γίνονται αυτόματα, χωρίς καν να το καταλάβουμε.

Αλλά σκέψου το εξής: Αν ήθελες να ενθαρρύνεις ένα παιδί, θα του μιλούσες έτσι; Θα το κοίταζες στα μάτια και θα του έλεγες: «Άχρηστε!» «Ηλίθια!»

Φυσικά και όχι.

Αντί γι’ αυτό, θα του έλεγες κάτι όπως:

«Εντάξει, ήταν λάθος, αλλά ας προσπαθήσουμε ξανά.»

«Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να το πετύχουμε;»

Οπότε, ας κάνουμε ένα μικρό πείραμα. Αφιέρωσε μια στιγμή και παρατήρησε πώς μιλάς στον εαυτό σου.

Πώς ακούγεται η φωνή μέσα σου;

• Είναι ενθαρρυντική ή σκληρή;
• Μιλάει με αγάπη ή με ειρωνεία;
• Σε υποστηρίζει ή σε μειώνει;

Σκέψου μια στιγμή που έκανες λάθος. Πώς μίλησες στον εαυτό σου τότε; Ήσουν φίλος ή πιο πολύ… κριτής;

Καθρέφτισε την εσωτερική σου φωνή. – Παρατήρησε τον τόνο της. Είναι υποστηρικτικός ή αυστηρός;

Ένα μικρό πείραμα σκέψης – Ας κάνουμε κάτι διαφορετικό!

Βγάλε αυτή τη φωνή από το κεφάλι σου και φαντάσου την… κάπου αλλού. Ας πούμε, στην άκρη του αντίχειρά σου, μπροστά σου.

Τώρα άκουσέ τη να λέει όλα αυτά τα άσχημα πράγματα που σου λέει συνήθως:

“Άχρηστε!”

“Ηλίθια!”

Οκ, τώρα απομάκρυνέ τη λίγο. Άκουσέ τη να μιλάει, αλλά από πιο μακριά:

“Ηλίθιε… ανόητη… μπλα μπλα μπλα…”

Ωραία! Και τώρα… ας παίξουμε λίγο με τον τόνο της!

Δώσε της έναν σέξι τόνο.

“Άχρηστηηη… ηλίθιααα… δεν μπορώ να πιστέψω ότι έκανες αυτό το λάθος…” (σκέψου κάτι ανάμεσα σε voice-over ταινίας και ερωτική εξομολόγηση).

Κάν’ τη να ακούγεται γελοία!

Φαντάσου τη σαν χαρακτήρα κινουμένων σχεδίων, με μια αστεία, υπερβολική φωνή:

“Δεν μπορώ να πιστέεεψω ότι το έκανες αυτό! Μπλα, μπλα, μπλα!”

Και τώρα… παρατήρησε πώς νιώθεις.

Είναι δύσκολο να την πάρεις στα σοβαρά, έτσι δεν είναι;

Αυτό το μικρό κόλπο αποδυναμώνει τη δύναμη της εσωτερικής κριτικής. Οπότε, την επόμενη φορά που θα αρχίσει να σε κατακρίνει… παίξε μαζί της.

Ίσως τελικά να μη χρειάζεται να την ακούς και τόσο σοβαρά.

Το σημερινό σου πείραμα: Παρατήρησε τον εσωτερικό σου διάλογο

Ας κάνουμε ένα μικρό πείραμα. Μην ανησυχείς, δεν χρειάζονται δοκιμαστικοί σωλήνες μόνο λίγη προσοχή στις σκέψεις σου!

Παρατήρησε πώς σου μιλάς:

• Σε ενθαρρύνει ή σε γεμίζει με αυστηρή κριτική;
• Όταν νιώθεις ένταση ή ανησυχία, τι τόνο έχει η φωνή μέσα σου;
• Σε υποστηρίζει ή σε απογοητεύει λέγοντάς σου ότι δεν είσαι αρκετά καλός;

Αν ακούσεις σκέψεις όπως: “Δεν νομίζω ότι είμαι έτοιμος γι’ αυτό.” “Κανείς δεν με υπολογίζει πραγματικά.” “Δεν θα τα καταφέρω.”… σταμάτα! Διακόψ’ το αμέσως.

Τώρα, ας αλλάξουμε το σενάριο.

Βάλε έναν νέο, υποστηρικτικό διάλογο μέσα στο μυαλό σου:

✔️ “Όλα καλά, όλα καλά. Υπάρχουν τρόποι να προετοιμαστώ, και αυτό θα με βοηθήσει να τα καταφέρω.”✔️ “Αυτή είναι μια πρόκληση, αλλά μπορώ να βρω τη λύση.”✔️ “Έχω τη δύναμη να το διαχειριστώ.”

Παιχνίδι προπόνησης:

Κάθε φορά που νιώθεις άγχος ή ανασφάλεια, παρατήρησε πώς μιλάς στον εαυτό σου.

Είναι καταστροφικός; “Ωχ, αυτό θα είναι το τέλος του κόσμου!”

Ή πιο ψύχραιμος και υποστηρικτικός; “Οκ, έχουμε μια πρόκληση εδώ. Πώς μπορώ να τη διαχειριστώ καλύτερα;”

Γράψε τον νέο σου εσωτερικό διάλογο.

Πες τον δυνατά μέσα σου και δες πώς αλλάζει η διάθεσή σου.

Κάθε φορά που νιώθεις νευρικότητα, πεσμένος ή αγχωμένος, δοκίμασε να αλλάξεις τον τρόπο που μιλάς στον εαυτό σου και παρατήρησε πώς επηρεάζει τα συναισθήματά σου. Μπορεί να εκπλαγείς από το πόσο μεγάλη διαφορά μπορεί να κάνει μια πιο ευγενική, υποστηρικτική φωνή!